چشمه گیلاس یکی از زیبا ترین و خاطره انگیز ترین چشمه ها ی استان خراسان رضوی است. خاطره انگیز از این جهت که در سال های دور آب این چشمه حتی از میان خیابان های شهر مشهد نیز عبور می کرده و این اقدام توسط امیر علی شیر نوائی در دوران حکومت تیموریان انجام شده است اما اکنون به دلیل کمبود آب و نیاز مردم مشهد به آب و دیگر شهرستان ها و جایگزین نشدن آب های زیرزمینی دیگر آب این چشمه در مشهد جاری نیست.این چشمه قدمتی دیرینه دارد و آب آن همیشه جاری است. در این مقاله آس چارتر چشمه زیبای گیلاس را به شما معرفی می کند. شما می توانید به راحتی بلیط پرواز چارتر تهران مشهد را از سایت آس چارتر تهیه نمایید.

معرفی چشمه گیلاس مشهد

نام قدیم چشمه گیلاس گلسب بوده و روایات جالبی درباره ی این وجه تسمیه نقل شده است. موقعیت بسیار مناسب جغرافیایی این چشمه باعث شده که همیشه دارای آب فراوانی باشد. ارتفاع این چشمه از سطح دریا 1010 متر و عمق این چشمه 4 تا 5 متر می باشد.در روایات تاریخی آمده که پدر بهرام گور که در آن زمان به «بزه کار» شهرت داشته است، در کنار چشمه با برخورد لگد اسب از پای درآمده و جان می ‌سپارد و احتمالا همین مسئله باعث می ‌شود که چشمه گیلاس به چشمه گلسب شهرت یابد. همچنین شواهدی وجود دارد که فردوسی در آن زمان سعی داشته است آب چشمه را به شهر توس برساند اما موفق نمی شود و پس از مرگ او دخترش، برای برآورده کردن آرزوی پدرش آب چشمه را به کمک مهندسان آن دوران به توس می رساند و آن را وقف مردم می کند. این چشمه یکی از مراکز تفریحی و گردشگری استان خراسان رضوی محسوب می شود و همه ساله گردشگرانی زیای از این چشمه ی زیبا استقبال می کنند.

تاریخچه چشمه گیلاس

در دوره های گوناگون تاریخ، این چشمه را با دیوار و حصار، محصور کردند. تا اینکه  در دوره تیموریان، امیر علیشیر نوایی، آب این چشمه را تا شهر مشهد جاری نمود، به طوری که آب این چشمه از میان خیابان های شهر مشهد جاری و از میان صحن عتیق بارگاه مطهر امام رضا (ع) عبور می کرد. این اقدام ارزشمند در سال های  1016 تا 1023 هجری قمری به وسیله ی شاه عباس صفوی تکمیل شد. هم اکنون آب چشمه گیلاس دیگر در سطح مشهد جاری نیست اما در خاطره مردم مشهد، شهرت تاریخی و خوش این چشمه حفظ گردیده است. همچنین در «صاحب مطلع الشمس»، شواهدی ثبت گردیده است که بیانگر عبور چشمه گیلاس از شهر توس است. به نظر می رسد که فردوسی در زمان حیات خویش در تلاش بوده که آب چشمه را به شهر توس برساند ولی موفق به این امر نمی شود. اما بعد از مرگ این شاعر بزرگ، دخترش برای برآورده ساختن رویای پدرش دست به کار شد و آرزوی فردوسی را برآورده کرد. وی آب چشمه را به شهر توس جاری کرده و آنرا وقف عام نمود.

نام قدیمی چشمه گیلاس

این چشمه در گذشته با نام «گلسب» خوانده می شد و چراگاه اسبان بوده است. گلسب در طول زمان تغییر کرده و به گیلاس مشهور گردیده است. وجه تسیمه اسم این چشمه به گلسب، طبق متون تاریخی به این دلیل بوده است که گویا، یزدگرد ساسانی، پدر بهرام گور که به بزه کار شهرت داشته، در کنار این چشمه با برخورد لگد اسب جان سپرده است و به احتمال زیاد به این دلیل این چشمه به گلسب مشهور گردیده است.

موقعیت مکانی چشمه گیلاس

چشمه گیلاس، در فاصله حدود 50 کیلومتری از قسمت شمالی شهر مشهد، در 25 کیلومتری «چناران» و در روستایی به نام روستای چشمه گیلاس، قرار دارد که امروزه به عنوان یکی از نواحی باصفا در «جلگه توس»، به شمار می رود.چشمه گیلاس بیش از هزار متر از سطح دریا ارتفاع دارد و برخوردار از عمقی بین چهار تا پنج متر است. میزان آب ‌دهی آن نیز 230 لیتر در ثانیه برآورد می ‌شود و کارشناسان آن را در گروه چشمه‌های کارستی (آهکی) قرار داده‌اند. این چشمه در پیرامون خود حوضچه و دریاچه‌های کوچکی را ایجاد کرده است. همچنین فضای اطراف آن به ‌دلیل بهره‌مندی از آب‌وهوایی خنک، باصفا و پاک به مکانی محبوب و دوست ‌داشتنی برای دوستداران طبیعت و گردشگران در ایام سال به ‌ویژه در تابستان است.

اطراف چشمه گیلاس

اطراف این چشمه را حوضچه و دریاچه‌های کوچکی و نیز زمینی سرسبز و زیبا فرا گرفته است که موجب شده به صحنه ای زیبا و با صفا تبدیل شده و دوست داران طبیعت را به خود جذب کند. به دلیل آب و هوای متعادل آن، تابستان بهترین زمان برای بازدید گردشگران و طبیعت دوستان می باشد. در مناظر اطراف این چشمه روستای کوچکی به اسم قهقهه وجود دارد که دارای قلعه ای محکم و استوار می باشد. گفته می شود که در زمان گذشته این منطقه شهر یا لگرگاهی بزرگ بوده است. و همچنین چمن بسیار زیبایی وجود  دارد که در نزدیکی شهرتوس در سبزه زار دل نشینی واقع شده است که در آن روستایی به نام قهقهه وجود دارد و دارای قلعه ای مستحکم است. این قلعه از چهار دروازه تشکیل شده است. خشت هایی که در قلعه بکار رفته است نشان می دهد که این ناحیه شهر یا لشگرگاهی بزرگ بوده است، که بازدید کننده گان می توانند برای دیدن چشمه گیلاس می توانند بر روی این چمن استراحت کنند و از منظره زیبای قلعه و چشمه گیلاس لذت ببرند.

در حال حاضر آب چشمه گیلاس در مشهد جاری نیست اما شهرت تاریخی آن در خاطرات مردم این منطقه و مشهد حفظ شده است. متاسفانه در دوران اخیر نگرانی‌هایی در باب نابودی این چشمه‌ی تاریخی و زیبا ایجاد شده است که همت بیشتر مردم و مسئولان را می‌ طلبد. این مسئله به‌ دلیل استفاده‌ غیر اصولی و بیش از اندازه‌ی منابع زیرزمینی، کاهش مقدار بارندگی در طول سال و منتقل کردن آب‌های دشت چناران برای مصرف مردم و متاسفانه عدم اتخاذ راهکاری مناسب جهت جبران این میزان برداشت آب و عوامل دیگری اتفاق افتاده است.