چگونه یک تدریس و آموزش هدفمند داشته باشیم؟
مسلما هدف همه‌ی ما از آموزش، موفقیت شاگردانمان است. آنچه موفقیت ما را در این مسیر می‌سنجد، تحقق اهدافی است که از پیش برای تدریس خود انتخاب کرده‌ایم. تدریس هدفمند بحثی است که در اینجا مطرح می‌شود. منظور از کلمه هدفمند تنها پر کردن ساعات آموزشی و تکمیل رئوس درسی نیست. در حقیقت در اینجا هدفی کیفی و کمی تعیین می‌شود که تضمین می‌کند فراگیر به رشد لازم ازنظر علمی رسیده و دوره آموزشی برایش مفید بوده است.
در این مقاله، پنج راهکار آموزش هدفمند را معرفی می‌کنیم که با به کار بستن آنها می‌توانید مطمئن باشید که کیفیت و نتایج حاصل از تدریس‌تان بهبود می‌یابد. با ماه همراه باشید و ازاین‌پس تدریسی هدفمند را تجربه کنید.
تعیین اهداف مناسب و واقع‌گرایانه
اولین قدمی که باید برای داشتن یک تدریس هدفمند بردارید، تعیین اهداف است. هدف تدریس خود را واقع‌گرایانه، متناسب با ظرفیت و توان خود و دانش‌آموزان و متناسب با امکانات تعیین کنید. این هدف باید به‌اندازه‌ی کافی شفاف، دقیق و قابل‌اندازه‌گیری باشد. به‌عنوان‌مثال، بهبود سطح زبان انگلیسی دانش‌آموزان، یک هدف کلی و گنگ است و باید برای آن جزئیاتی تعیین کنید. مثلا باید مشخص کنید که نمره‌ی هر دانش‌آموز در بخش‌های نوشتن، خواندن، صحبت‌کردن و گوش‌کردن باید چند درصد پیشرفت کند. این اهداف را به ریزهدف‌های کوچک‌تر که در طول دوره‌ی آموزشی باید به آنها برسید تقسیم کنید.
برنامه ریزی و طراحی طرح درس
پس از تعیین اهداف به‌طور دقیق و شفاف، نوبت به برنامه‌ریزی برای دوره‌ی آموزشی می‌رسد. باید مشخص کنید که هر هفته و هر ماه قرار است چه مطالبی پوشش داده شده و چه پیشرفت‌هایی حاصل شوند (ریزهدف‌ها که در بخش قبلی به آن اشاره کردیم). این برنامه‌ریزی را نیز باید به‌صورت واقع‌بینانه، بر اساس تجارب خود و دیگر مدرسان و محدودیت‌های زمانی و امکانات خود انجام دهید.
برای آموزش هدفمند پس از برنامه‌ریزی کلی، باید برای هر جلسه نیز طرح درس داشته باشید. اما طرح درس چیست؟ طرح درس به‌طور خلاصه درواقع یک برنامه‌ریزی دقیق با جزئیات است که تعیین می‌کند در هر جلسه باید چه مباحثی پوشش داده شوند، تدریس و فهم هر مبحث چه مقدار سخت و گسترده است و به چه مقدار زمان نیاز دارد.
مانیتورکردن وضعیت فراگیران
یکی از مهم‌ترین کارهایی که برای تدریس هدفمند باید انجام دهید مشاهده‌ی وضعیت فراگیران است. این مشاهده با ارزیابی متفاوت است. مشاهده یا مانیتورکردن امری است که باید هر جلسه و به‌صورت مداوم اتفاق بیفتد. برای این منظور باید میزان علاقه و انگیزه‌ی فراگیران، وضعیت مشارکت در کلاس، علاقه به فعالیت‌های گروهی و موارد این‌چنینی را مورد بررسی قرار دهید.
برای اطمینان از فهم درست مطالب در پایان هر جلسه، زمانی را به بحث در مورد موضوع کلاس و سوالات احتمالی اختصاص دهید. سطح سوالات مطرح‌شده از سوی فراگیران به شما نشان می‌دهد که تا چه اندازه مطالب را درک کرده‌اند. انجام نظرسنجی در خصوص شیوه‌ی تدریس و جذابیت کلاس به‌صورت دوره‌ای نیز می‌تواند مفید باشد. اگر لازم است والدین فراگیران را نیز در جریان وضعیت مشارکت، انگیزه، یادگیری و عملکرد آنها در ارزیابی‌های خود قرار داده و از آنها بخواهید که در این مسیر با شما همکاری کنند.
تعیین امکانات تدریس و تهیه آنها
امروزه صحبت از آموزش، بدون ابزارهای کمک‌آموزشی محال است. در بسیاری از نقاط دنیا به‌خصوص در کشورهای پیشرفته، تکنولوژی جای خود را در آموزش باز کرده است. از مهم‌ترین ابزارهای کمک‌آموزشی، اینترنت و دستگاه‌های دیجیتال، مانند لپ‌تاپ، موبایل و غیره هستند. این ابزارها به انتقال دقیق‌تر و سریع‌تر مطالب کمک کرده و علاوه بر این، تدریس را جذاب‌تر می‌کنند. همچنین با استفاده از آنها ارزیابی و مانیتورکردن فراگیران نیز دقیق‌تر انجام می‌شود. امکانات کمک‌آموزشی، محدود به ابزارهای دیجیتال نشده و همه‌چیز از اسباب‌بازی برای کودکان تا دستگاه‌ها و ابزارهای بسیار پیچیده را در بر می‌گیرد.
آموزش آنلاین یکی از انواع تدریس است که بهره‌گیری از ابزارهای کمک‌آموزشی در آن از اهمیت فوق‌العاده‌ای برخوردار است. در این نوع آموزش، محیط فیزیکی کاملا حذف‌شده و مدرس و فراگیر بر بستر اینترنت و نرم‌افزار آموزش مجازی و از طریق دستگاه‌های الکترونیک خود با یکدیگر ارتباط برقرار می‌کنند. یکی از مهم‌ترین امکاناتی که برای این منظور به آن نیاز دارید پلتفرم برگزاری کلاس است که به‌نوعی کلاس حضوری را برای شما شبیه‌سازی می‌کند. هنگام خرید پلتفرم آموزش آنلاین به نکات زیر توجه داشته باشید:
- تناسب ظرفیت کلاس و ظرفیت بسته خریداری‌شده
- امکانات کمک‌آموزشی مانند تخته‌سیاه، بارگذاری فایل و به اشتراک‌گذاری صفحه‌نمایش
- امکانات مدیریتی مانند حضوروغیاب، اخراج و اجازه‌ی ورود و بستن صدا و تصویر شرکت‌کنندگان در کلاس
- کیفیت صدا و تصویر مناسب
- قابلیت نصب نرم‌افزار یا اجرا روی گوشی‌های هوشمند
انتقال اهداف کلاس به فراگیران
اما یکی از مهم‌ترین کارهایی که برای آموزش هدفمند باید انجام دهید، تعامل با فراگیران و انتقال اهداف تعیین‌شده به آن‌هاست. نمی‌توانید تنها اهداف را در ذهن یا برنامه‌ی خود داشته و انتظار داشته باشید که به آنها دست پیدا کنید. فراگیران نیز باید در این مسیر به شما کمک کنند. از آنها بخواهید که این اهداف را برای خود تعیین کرده و اگر پیشنهادی دارند ارائه کنند. این کار به افزایش انگیزه‌ی آنها و مشارکت فعال‌ترشان در کلاس نیز کمک می‌کند.
در صورت لزوم، اهداف خود را به والدین فراگیران نیز منتقل کنید. این کار را می‌توانید طی یک جلسه‌ی حضوری یا آنلاین و یا با تهیه یک ویدئو یا فایل PDF انجام داده و آن را برای والدین ارسال کنید. اگر در مسیر دستیابی به اهداف خود از والدین انتظار خاصی دارید آنها را نیز در فایل یا در جلسه‌ی خود مطرح کنید.
سخن آخر
آموزش هدفمند ، آن چیزی است که شما را به اهداف واقعی‌تان در تدریس می‌رساند. برای این منظور، لازم است که دیدگاه خود را نسبت به مقوله‌ی هدف در آموزش از پرکردن ساعات و رئوس مطالب تغییر داده و به کیفیت و پیشرفت واقعی فراگیران خود بیندیشید.
داشتن یک تدریس هدفمند در درجه‌ی اول، نیازمند تعیین اهداف شفاف و قابل ارزیابی است. پس‌ازآن باید برای دوره‌ی آموزشی خود برنامه‌ریزی کرده و طرح درس داشته باشید. مانیتورکردن وضعیت فراگیران، بهره‌گیری از ابزارهای کمک‌آموزشی و به اشتراک‌گذاری اهداف آموزشی نیز از دیگر اقداماتی هستند که در این مسیر می‌توانند به شما به‌خوبی کمک کنند.
