کاربرد عصاره آرگان و روغن های سنتی در طب پزشکی نوین
روغن ها که از منابع گوناگون گیاهی، حیوانی و گاها ترکیبی از هر دو تهیه میشوند از دیرباز برای انسان مفید بوده است و برای درمان یا ترمیم کننده جسم و کالبد انسان تاثیرات زیادی داشته است. روغن ها به طور کلی در دو گروه قابل تقسیم هستند یکی به صورت خوراکی و دیگری به صورت استفاده های موضعی در قسمت های مختلف بدن به کار برده میشود که در صورت استفاده بیرونی معمولا به صورت مالشی یا ماساژ کاربرد دارند. در این مطلب بیشتر به تشریح مواردی در رابطه با روغن هایی که برای اندام های مختلف بدن و به صورت بیرونی استفاده میشود مانند “خراطین” پرداخته ایم و علاوه بر معرفی روغن های گیاهی و حیوانی مختلف به خصوصیات و کاربردهای آنها اشاره میکنیم.
تاریخچه استفاده از روغن ها در طب سنتی:
با تقسیم روغن ها به دو گروه خوراکی و استعمال درمانی با نگاهی به گذشته میتوان دریافت که در قدیم روغن هایی که تولید میشده است اکثرا به صورت حیوانی بوده و به عنوان غذا استفاده میشده است که به دلیل وجود اسیدهای چرب اشباع و کلسترول خود آنها عامل ایجاد بیماری های قلبی و عروقی زیادی هم به حساب می آمدند. بدین ترتیب تنها با پیشرفت علم و صنعت بود که بشر توانست به طور وسیع دست به تولید روغن های گیاهی به عنوان مواد غذایی بزند. لیکن در طب سنتی و علوم کهن همواره استفاده و تولید برخی روغن های حیوانی برای درمان جایگاه خاص خود را داشته است تا جاییکه امروز هم با بهره گیری از همان کاربرد روغن ها در طب سنتی از بسیاری از آن روغن ها برای درمان بیماری های زیادی استفاده میکنند که نمونه معروف آن روغن خراطین است که در گروه روغن های حیوانی و همچنین درمان به صورت استعمال خارجی کاربرد دارد و تنها مختص ایران نبوده بلکه پیشینیان در اکثر کشورها به خواص و تولید آن می پرداخته اند.
روغن های گیاهی اکثرا از دانه های آنها و گاها از برخی قسمت های گیاه مانند ساقه یا برگ ها تولید میشود، روغن های حیوانی هم تقریبا به همین شکل یا از برخی قسمت های بدن حیوانات گوناگون (مانند دام و یا موجودات حیات وحش) و یا تمام قسمت های بدن حیوان تولید میشود که نمونه آن را روغن خراطین میتوان مثال زد که از تمام قسمت های کالبد کرم خاکی با خشک و پودر کردن آن تولید میگردد.
نگاه علوم پزشکی نوین به کاربرد روغن ها برای انسان:
علوم پزشکی عصر کنونی نیز مانند علوم طب سنتی به روغن ها و تاثیرات آن بر روی بدن آنسان به طور وسیع پرداخته است، با این تفاوت که گاها برخی عناصر شیمیایی را به روغن های سنتی اضافه کرده و یا گاهی همان روغن ها را به روش صنعتی تولید میکند و در پاره ای مواقع دستور تولید به همان روش سنتی را داده است تا کارایی و بازدهی روغن بیشتر باشد.
در علوم پزشکی کنونی به روغن ها با دو رویکرد خوراکی و پزشکی در دو گروه حیوانی و گیاهی پرداخته شده است و در مراجع گوناگونی مصرف خوراکی روغن های حیوانی را به دلیل وجود امگا ۳ یا امگا ۶ زیاد ممنوع و یا محدود اعلام میکند و پیشنهاد جایگزینی آن به روغن های گیاهی را با احتساب مصرف مناسب داده است. علوم پزشکی نوین توانست به مضرات مصرف بی رویه روغن های حیوانی که در گذشته بسیار بالا بود پی ببرد و مصرف کنندگان آن را به عوارضی چون ایجاد بیماری های قلبی و عروقی و انواع سرطان ها هشدار دهد. هرچند در روغن های گیاهی هم امکان ایجاد انواع بیماری ها وجود دارد اما در مقایسه با روغن های گیاهی به مراتب کمتر است.
برخی روغن ها که دارای خواص درمانی در طب سنتی بوده اند در علوم پزشکی صنعتی همچنان به قوت خود باقی مانده است و علوم پزشکی با کمک روش های جدید توانست روش افزایش تولید آن را در واحد حجم بهبود بخشد.
انواع روغن های درمانی و کاربردهای آنها:
وفور روغن های گیاهی بسیار زیاد است و این روغن ها تقریبا از بیشتر دانه های گیاهی که انسان تغذیه میکند تولید میشود، به طور خلاصه به برخی از این روغن ها که منشاء گیاهی دارند اشاره میکنیم.
روغن گیاه گل سرخ که از گیاهی با همین نام تولید میشود روی موها و جلوگیری از ریزش آنها تاثیر دارد. روغن گیاهی فرفیون نیز برای فلج و سستی اعضای بدن مناسب است، روغن مخصوص رزماری نیز برای ورم مفاصل از قدیم به کار برده میشده است. روغن سقز که از شیره درخت بنه تولید میشد برای ضرب دیدگی ها و التیام زخم ها از گذشته تاکنون کاربرد داشته است. روغن اسپند نیز برای دردهای ساتیک و تقویت اندام های بدن به کار برده میشود.
یکی دیگر از روغن های گیاهی اسطخدوس است که برای دردهای عصبی مناسب است، یکی از روغن هایی که برای لاغری مناسب است روغن زیره بوده که چربی ها را دفع میکند. روغن نعنا که از خود گیاه نعنا تولید شده و بوی آن را میدهد برای تسکین میگرن کاربرد دارد. از گردو نیز روغنی با همین اسم تولید میکنند که برای آفتاب سوختگی تاثیر زیادی دارد.
این گونه روغن های گیاهی بسیار بیشتر از مواردی است که به آنها اشاره کردیم، اما روغن های حیوانی در دو نوع خوراکی و غیرخوراکی هم وجود دارند که با وجودیکه از نظر کمیت به تعداد متنوع روغن های گیاهی نمیرسند اما استفاده از آنها هم بسیار شایع است. از نمونه های روغن های حیوانی میتوان به روغن شترمرغ، روغن خراطین، روغن مار، روغن زالو و… اشاره کرد که با توجه به خاصیت آنها بر روی پوست بیشتر در صنایع آرایشی استفاده میشوند.
شاید در سالهای اخیر نام روغن آرگان را شنیده باشید، این عصاره گیاهی نیز در سالهای اخیر شهرت بسیاری یافته است به دلیل اینکه یک فراورده گیاهی بی نظیر و حاوی انواع ویتامین ها برای پوست و مو است. اگر قبلا از آرگان استفاده نکرده اید پیشنهاد میکنیم آن را تست کنید تا به جمع مصرف کنندگان دائمی آن بپیوندید.
تفاوت روغن های گیاهی و حیوانی در تغذیه و تاثیرات آنها بر روی سلامت اجتماعی و انسان:
همه روغن ها خوراکی نیستند و برخی مانند روغن آرگان بر روی پوست مالش داده میشوند. همانطور که اشاره شد روغن های حیوانی از نوع خوراکی دارای اسیدهای چرب اشباع زیادی هستند که امروزه مصرف خوراکی آنها کاهش یافته و جای خود را به روغن های گیاهی داده است. اما استفاده بی رویه از همین روغن های گیاهی هم خود مشکلات و عوارض زیادی را ایجاد میکند. به عنوان مسال نسلت اسید چرب امگا ۶ و امگا ۳ در کالبد هر شخص حدود ۳.۱ است ولی وفور آن در روغن های گیاهی حدود ۱۵.۱ بوده که این عامل خود بعاث شیوع انواع بیماری ها میگردد و بیماری هایی نظیر انواع اختلال های قلبی و عروقی و تغییرات در سیستم ایمنی بدن را به دنبال خواهد داشت و آزمایشات متعددی این مطلب را به اثبات رسانده است که وجود امگای زیاد در روغن ها تاثیرات منفی جبران ناپذیری بر روی بدن انسان میگذارد. هرچند برخی روغن های گیاهی به عنوان استعمال خارجی استفاده میشود و حتی برخی روغن ها به عنوان روغن ماساژ استفاده میشوند و تاثیر آنها بیشتر بر روی بافت بیرونی بدن است، اما با توجه به نوع کاربردشان تمام امگا ۳ و امگا ۶ موجود در آنها جذب بدن نخواهد شد و در نتیجه استفاده از روغن های ماساژ تاثیر منفی مانند روغن های گیاهی خوراکی ندارند.
صدها نوع روغن با کاربردهای مختلف وجود دارند که برخی از مفیدترین آنها در مقالات جامعی در منابع گوناگون با توضیحات کامل معرفی شده است.
روش های روغن گیری و استخراج روغن ها:
پیشینیان تا قبل از شروع انقلاب صنعتی کمتر به تولید روغن های گیاهی میپرداخته و اکثرا به دلیل سهولت در تولید روغن های حیوانی و نیاز به ابزار کمتر، روغن هایی از این گروه تولید و برای مصارف غذایی یا درمانی استفاده میکرده اند. اما در روش های نوین تولید روغن از دانه های گیاهی از روش شیمیایی و با کمک برخی حلال ها استفاده میکنند که مزایای آن تولید بیشتر روغن و سریعتر بودن آن است. البه روغن های گیاهی را میتوان با روش های مکانیکی مانند فشردن و کمپر دانه های گیاهی هم تولید کرد که بیشتر مصرف خوراکی دارند. در حالت طبیعی هم روغن های گیاهی و هم حیوانی که مصرف خوراکی و یا درمانی دارند به روش فشردن و کمپرس کردن تولید میشوند. البته روش تولید روغن خراطین متفاوت است و به دو روش سنتی و صنعتی انجام میشود که در روش سنتی نخست کرم خاکی که خراطین از آن تولید میشود را خشک میکنند و پس از آن پودر آن را با افزودن روغن های گیاهی مانند روغن کنجد یا روغن زیتون تبدیل به روغن مصرفی برای افزایش و حجم دهی به اندام های مختلف بدن انسان میکنند که این یک روش سنتی است و پیشینیان از همین روش برای تولید آن اقدام میکرده اند. اما روش های صنعتی که جایگزین آن شده است با کمک دستگاه های مخصوص روغن گیری مستقیما از خود کرم خاکی ایزینیا فتیدا این روغن را تهیه میکنند که برخی اظهار میکنند کیفیت خراطین تولید شده به روش صنعتی و سنتی مشابه به هم است.
منبع:
- تخفیف کالا و خدمات https://tehrantakhfif.ir/
- Historical Perspective of Traditional Indigenous Medical Practices https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4020364/
